Autor: prof. dr Julian Lindley French, potpredsjednik Svjetske organizacije atlantske povelje. Radi kao viši saradnik na Institutu za državništvo, direktor je kompanije Europa Analytica, počasni saradnik Instituta za strategiju i bezbjednost Univerziteta u Eksiteru i član strateške savjetodavne komisije Generala Sera Nika Hjutona, šefa britanskog štaba odbrane. (Objavljeno u magazinu “Bezbjednost” broj 9)

“Novi transatlantski ugovor će zahtijevati da se Evropljani suoče sa jednostavnom istinom: njihova odbrana predvođena SAD-om može biti osigurana samo ukoliko Evropa postane izvor snage SAD-a, ne beskrajne slabosti.” (Zamjenik sekretara odbrane SAD, Bob Vork, 28. januar 2015. godine)

Oostin, Teksas, 4. novembar. Za mene, jedno od zadovoljstava u životu jeste da posjetim unutrašnjost Amerike i saznam kako obični Amerikanci vide Ameriku i njeno mjesto u svijetu. Zahvaljujući mojoj prijateljici Šeril Kros sa Kozmecki centra na Univerzitetu Sv. Edvarda i iz organizacije Global Austin, ove nedjelje sam imao prliku da opipam pravi američki strateški puls prije nego otputujem na drugi kraj NATO-a, konferenciju u Rigi. Koji je moj zaključak?

Prisutna je kriza samopouzdanja i povjerenja između vlasti u Vašingtonu i američkog naroda, koja se ne razlikuje puno od evropske. Još gore, Sjedinjene Države se strateški dijele, nemoćne ili nespremne da se suoče sa brojnim problemima kod kuće, nesigurne u svoje mjesto u svijetu. Ovdje sam došao da bih razgovarao o NATO-u i Evropskoj uniji. Međutim, poći ću odavde sa dubokim osjećajem da najveću prijetnju transatlantskim odnosima i Alijansi ne predstavlja Rusija, niti ISIL, već izgubljena Amerika. Amerika se umorila.

Posljedice koje umorna Amerika ostavlja na NATO su velike. Alijansi zaista prijeti opasnost od raspada zahvaljujući izolaciji Evrope i trinaestogodišnjim prevelikim naporima Amerike. Tragična ironija jeste u tome što Amerikanci i Evropljani nikad nijesu bili potrebniji jedni drugima.

NATO ostaje ključan za oslabljenu Ameriku i njenu preopširnu veliku strategiju. NATO bi, u najmanju ruku, trebalo i mogao da se ponaša kao množilac snaga rukovodstva SAD-a, kao i da stane iza američkih postupaka. Bez sumnje, NATo u jednakoj mjeri predstavlja osiguranje od opasnih strateških promjena kako Americi, tako i Evropi.

Domaća politika uništava američku strategiju. Iako je postignut dvostranački dogovor o proširenju budžeta SAD-a na još dvije godine na dosadašnjem nivou i na taj način spriječeno federalno gašenje, sama činjenica da vašington ide ka dnu politike oslikava u kolikoj mjeri su SAD izgubljene u strateškoj divljini. Svijet je jednostavno previše opasan za takvu besmislicu.

Najveća žrtva naizgled beskrajnog političkog ćorsokaka vašingtona jeste vojska SAD-a koju i dalje uništava sekvestracija, što je sa druge strane oslabilo dugoročno planiranje odbrane SAD-a. još gore je to što se velika većina novca namijenjenog za vojsku SAD-a pogrešno troši zbog prljave politike dotacije iz državne blagajne vašingtona. Američkom poreskom obvezniku se ovo ne isplati.

Povlačenje Amerike prati Evropa koja je ogrezla u Euro-izolacionizmu, gdje je preveliki dio kontinenta opsjednut stanjem institucija, time da li je euro dobar ili ne, kao i opsegom socijalnih prava. Odluka britanskog parlamenta donešena ove nedjelje, da se odloži glasanje u parlamentu o produžetku vazdušnih napada aviona britanskog ratnog vazduhoplovstva (RAF) na Siriju, prosto pojačava utisak slabljenja i neodlučnosti glavnih evropskih sila.

Shodno tome, zbog nedostatka američkog liderstva, Evropljani će vjerovatno nastaviti da koriste otrcane fraze vezano za bezbjednost i odbranu dok će u isto vrijeme nastaviti da značajno smanjuju ulaganja u bezbjednost kako bi priuštili socijalnu bezbjednost koja pustoši državu. Iako su se saveznici prošle godine saglasili da će pokušati da izdvajaju 2% BDP-a za odbranu, NATO prosjek (izuzimajući SAD) je i dalje ostao na 1.5%, dok je prosjek Evropske unije oko 1.3%. Istina, 13 od vodećih 20 zemalja koje su izdvajale iz budžeta između 2012. i 2014. godine su bile evropske zemlje članice NATO-a, koje su izdvojile dodatnih 90 milijardi dolara iz već tankih budžeta za odbranu tokom tog perioda. Jednostavno, nije moguće uraditi više sa manje.

Šta uraditi? Koliko god da zvuči ludo, SAD bi trebalo da koristi NATO više, a ne manje. NATO predstavlja evropsko krilo svjetskog zapada koji predvodi SAD, što je u ovom trenutku više zamisao nego realnost. NATO takođe predstavlja omogućujući faktor jezgra zapada – Anglosfere. NATO standardi za stvaranje snaga, komandu i kontrolu i vojnu interoperabilnost, kao i zajednički koncepti vojne tranformacije takođe ostaju od vitalnog značaja za novu ravnotežu koja se mora uspostaviti između vojne efikasnosti i efektivnosti koja će pomoći da se neutralizuju slabosti (daleko bolje od Pentagonove posljednje besmislice pod nazivom 3rd offset Strategy).

Međutim, ukoliko NATO želi da popravi sliku o sebi u očima Amerikanaca, moraće da se jednom za svagda suoči sa svojim brojnim slabostima. Najznačajniji izazov je stvoriti novi „ugovor“ kako bi NATO i dalje bio važan za veliku američku strategiju 21. vijeka i na taj način omogućio da Amerika bude posvećena bezbjednosti Evrope 21. vijeka.

Takav ugovor bi, u najmanju ruku, značio da se NATO napokon oslobodio kratkoročne politike i varke kakva je Proces planiranja i odbrane NATO-a. Ukoliko kolektivna odbrana NATO-a i odvaraćanje od sukoba postanu kredi- bilni, od ključnog značaja je da saveznici počnu ozbiljno da razmatraju kakav će uticaj nove tehnologije imati na koheziju Alijanse. To će uključiti temeljnu analizu prijetnji kao što su strategije i tehnologije zone zabranjenog pristupa (A2/AD), kako efektivno balansirati između takozvanog Rata šeste generacije na visokom nivou konflikta i „hibridnog rata“ četvrte generacije na nižem nivou konflikta, kao i razumijevanje koncepta vojne nanotehnologije, sajber rata, raketne odbrane, itd.

Sa kritičkog stanovišta, novi transatlantski ugovor će zahtijevati da se Evropljani suoče sa jednostavnom istinom: njihova odbrana predvođena SAD-om može biti osigurana samo ukoliko Evropa postane izvor snage SAD-a, a ne beskrajne slabosti, i na taj način pomogne da se smanji pritisak sa Amerike koja je preopterećena. Od početka ’50-ih godina, Evropljani su igrali na kartu dijeljenja tereta znajući odlično da je Amerika dovoljno jaka i bogata da se sama nosi sa njim. Ali ne više. Ti dani su prošlost.

Osjećaj koji me prati ove nedjelje ovdje u ostinu jeste da lideri Alijanse ne mogu biti zadovoljni, pa ipak, lideri Alijanse su postali upravo zadovoljni, odnosno, zadovoljni i uzdrmani – što je čudno i akutno stanje. Iako su ljudi sa kojima sam razgovarao i dalje jasno posvećeni transatlantskom odnosu, uveliko su preobraćeni. U suštini, ovdje u ostinu, podrška transatlantskom odnosu i proširenju NATo-a je u najbolju ruku blaga.

Stoga, evropski lideri moraju da pres- tanu da smatraju da je evropska odbrana sama po sebi vid „socijalnog“ bezbjednosnog prava koji plaćaju američki poreski obveznici. Ukoliko to ne urade, može se dogoditi da stvarna Amerika ovdje u Teksasu ili negdje drugo širom ove velike zemlje u jednom trenutnku donese zaključak da joj nijesu potrebni zamršeni savezi poput NATO-a i da je najbolje da se stara sama o sebi.

U ovom jako složenom i još opasnijem svijetu, Amerika koja želi da objedini ekcepcionalizam, izolacionizam i relativnu slabost bi bila jednako katastrofalna za zapad kao i neodlučna Evropa opsjednuta tričavim i ne toliko tričavim institucionalizmom.

Kao što je Vinston Čerčil jednom prilikom kazao: „Postoji samo jedna stvar gora od borbe sa saveznicima. To je borba bez njih.“

Izvor: http://lindleyfrench.blogspot.com/2015/11/nato-and-lost-america.html