Događaji u 2022. godini pokazali su veći stepen spremnosti Zapada za suprotstavljanje ruskom hibridnom djelovanju, zaključak je sa Onlajn diskusije koju je organizovao Atlantski savez Crne Gore.

Na panelu na temu ruskih dezinformacionih aktivnosti na Balkanu učestvovale su Ivana Stradner, savjetnica Fondacije za odbranu demokratije i saradnica Instituta Amerikan Enterprajz i novinarka Biljana Jovićević. Moderator panela je bio Milan Jovanović iz Digitalnog forenzičkog centra.

Ivana Stradner je kazala da Rusija nije izgubila informacioni rat, ukazujući na ofanzivne informacione operacije koje ta država sprovodi širom svijeta, u regionima u kojima postoje njeni strateški interesi. Ona je navela da Rusija svoje informacione operacije vrši u Africi i Aziji, ali i u Sjedinjenim Američkim Državama i Evropi. Informaciono ratovanje postoji na Balkanu i može biti jako opasno zato što se na taj način potpuno polarizuje društvo i podižu tenzije koje dalje mogu da eskaliraju, kazala je Stradner.

Ukazala je i na specifičnost ruskog poimanja hibridnog ratovanja koje podrazumijeva kombinaciju informacionih operacija i kinetičke upotrebe sile što se, prema njenim riječima, jasno pokazalo na primjeru Ukrajine. U tom kontekstu, posebno je istakla sprovođenje hibridne strategije unutar same Rusije u kojoj, kako je ocijenila, vlada medijski mrak. Stradner smatra da Vladimir Putin koristi takav unutrašnji ambijent kako bi ostvario dugoročne ciljeve ruske spoljne politike – delegitimizaciju NATO, rušenje međunarodnog liberalnog poretka i uspostavljanje multipolarnog svijeta gdje će Rusija sjedjeti za istim stolom sa Sjedinjenim Američkim Državama i Kinom.

Govoreći o Zapadnom Balkanu, istakla je da Rusija nema za cilj da vojno okupira region, već da zauzme njegov informacioni prostor. Kako bi se to spriječilo, Stradner ističe važnost detekcije takvog uticaja, ali i postojanja volje, kao i partnerske podrške u njegovom suzbijanju.

Iz ugla novinarske profesije, Biljana Jovićević je govorila o mreži ruskih medijskih proksija u Crnoj Gori i regionu, konstatujući da je Rusija mnogo uspješnija u vođenju propagandnog u odnosu na konvencionalni rat. Smatra da je agresija Rusije na Ukrajinu pokazala pravu uređivačku politiku nekih od najuticajnijih medija u Crnoj Gori, koji su pod kontrolom kapitala iz Srbije, a koji na ovako malom tržištu posluju iz političkih razloga. Preko srpskih medija čija je uređivačka politika prilagođena ruskom narativu posredno se širi ruski uticaj, kazala je Jovićević. Među njima, prema njenom mišljenju, prednjači portal IN4S kao klasično rusko-srpsko glasilo koje je svoj uzlet u Crnoj Gori doživjelo sa miješajem Srpske pravoslavne crkve i srpskih i ruskih političkih aktera u unutrašnja politička dešavanja. Drugi mediji koje navodi su portal Borba čiju uređivačku politiku vidi kao sličnu, ali manje agresivnu, kao i srpski tabloidi koji u Crnoj Gori imaju značajnu podršku. Takođe identifikuje i medije koji su u kontekstu rata u Ukrajini pokušali da zauzmu neutralnu poziciju, ali su se postepeno prilagodili zvaničnom stavu Zapada i kao primjer navodi Nacionalni javni servis.

Jovićević smatra da Crnu Goru treba posmatrati u sklopu sveobuhvatne ruske strategije za Balkan, čiji je cilj postojanje alternativnog bojnog polja i, shodno tome, podrivanje političkog jedinstva Evropske unije i NATO. Ona ocjenjuje da je ta strategija u slučaju Crne Gore imala određenog uspjeha, ali da je invazija na Ukrajinu imala za posljedicu pregrupisanje snaga unutar Evropske unije i NATO te njihovu značajniju pažnju na ovaj prostor.

Milan Jovanović je naglasio da je, i pored toga što u Crnoj Gori ne postoji nijedan zvanično registrovan ruski medij, ruska propaganda gotovo jednako snažna, te da su se, nakon invazije Rusije na Ukrajinu, intenzivirale aktivnosti pojedinih medija u Crnoj Gori, koji su dosljedno sinhronizovani sa stavovima ruskih i srpskih medija. Praveći paralelu između ruskog i srpskog medijskog prostora, Jovanović je kazao da za razliku od Rusije gdje očito postoji cenzura, u Srbiji i pored slobodnog protoka informacija tabloidi imaju veliki uticaj na formiranje stavova građana. Jovanović je zaključio da je aktuelna globalna kriza potencirala značaj NATO i crnogorskog članstva u Alijansi, dodatno osvjetljavajući unutrašnje slabosti koje su odraz crnogorske političke, nacionalne i socijalne fragmentacije i kontinuiranog upliva malignog uticaja spolja.