Autor: Jack Petri, program menadžer MPRI za Crnu Goru (objavljeno u magazinu “Bezbjednost” broj 7)

Crnogorski vojnici su stajali u stroju, u jednom od svojih posljednjih postrojavanja na tlu Crne Gore, prije odlaska u mirovnu misiju u inostranstvo. Bio je to zaista istorijski dan, dok je ova pažljivo odabrana grupa vojnika čekala da im se obrati prvi čovjek nacije. Njegovo obraćanje je bilo kratko ali puno značenja; riječi koje su vojnici čuli bile su ispunjene ponosom, jer Crna Gora će zauzeti svoje mjesto u međunarodnim snagama, u naporu da donese mir na jedno mjesto rastrzano ratom.

Datum dešavanja prethodno opisane scene bio je 11. januar 1897. g., dok su kapetan Mašan B. Božović i njegov kontingent od 70 ljudi slušali riječi kralja Nikole, riječi koje su sobom nosile veliki ponos i ohrabrenje vojnicima da dobro obave svoj posao na Kritu.

Nekih 113 godina kasnije, 8. marta 2010. g., još jedan kontingent crnogorskih vojnika stajao je, ne na svetom tlu Obilić polja, kao njihovi prethodnici, već na paradnoj pisti vojne baze u Danilovgradu.

I njima se obratio prvi čovjek nacije, Predsjednik Vujanović, čije riječi su takođe sobom nosile ponos i ohrabrenje. I, kao i njihova braća po oružju, prije više od jednog vijeka, i ovaj kontingent će uskoro uzeti učešća u misiji čiji je cilj da donese mir jednom mjestu rastrzanom ratom.

Moje poznavanje crnogorske istorije je nedovoljno da bih znao kakvu vrstu obuke su prošli vojnici kapetana Božovića, kao pripremu za svoje zadatke na Kritu, ali sam veoma dobro upoznat sa obukom koju su prošle crnogorske jedinice za ISAF misiju, tokom proteklih 10 mjeseci, i zamoljen sam da svoje mišljenje o tome podijelim sa čitaocima „Bezbjednosti“.

Naša misija je bila da obučimo dva voda za izvršavanje svih zadataka za koje se od njih očekuje da ih ispune kao dio mađarske čete odgovorne za obezbjeđenje baze po imenu „Panonija“, blizu grada Pol-e-Komri, na sjeveroistoku Avganistana, u kojoj je stacioniran mađarski Provincijski rekonsrukcijski tim (Provincial Reconstruction Team-PRT). Kao mala digresija, pitao sam se da nisu možda Mađari ovoj bazi dali ime „Panonija“ aludirajući na to da će njihov PRT pokrivati oblast pod svojom odgovornošću onako kako je Panonsko more nekad pokrivalo oblasti Mađarske prije mnogo miliona godina.

Naša dva instruktora su penzionisani narednici George Conrad i Dale Kennedy, čije su kvalifikacije i iskustvo, koje uključuje i nekoliko godina provedenih u Avganistanu, naznačeni u prošlom broju „Bezbjednosti“, u članku o obuci koju je 1. vod prošao u Mađarskoj, prošlog novembra.

Naš program obuke započet je procjenom trenutnog stanja obučenosti jedinica za ISAF misiju. Procjena jedinica za ISAF misiju bavila se mnogim oblastima, uključujući tu i prethodnu obuku, zadatke dodijeljene komandnom kadru i samim vojnicima, kao i njihovu sposobnost da ispune ove zadatke. Uspješno izvršenje misije zavisi od sposobnosti i vještine vojnika pojedinaca, kao dijela, na osnovnom nivou, male jedinice, i njihovih neposrednih nadređenih, podoficira i oficira. Postalo je jasno, rano tokom sprovođenja ove procjene, da su vojnici imali jaku osnovu na kojoj smo mi mogli nastaviti da gradimo, spremajući ih za specifične zadatke u Avganistanu.

Individualne vještine i sposobnosti na koje smo se skoncentrisali, bile su konkretno vezane za misiju obezbjeđenja u bazi „Panonija“. Uključene među ostale zadatke, bile su procedure izvještavanja, tehnike pretresa osoba i vozila koji ulaze u bazu, metode obezbjeđenja ulaza u bazu, obuka u rukovanju različitim vrstama naoružanja, gađanje na malim rastojanjima, procedure za pozivanje helikoptera za evakuaciju ranjenih i povrijeđenih, identifikovanje i preduzimanje mjera protiv improvizovanih eksplozivnih naprava (Improvised Explosive Devices – IED), kao i osnovni postupci u pružanju prve pomoći i spasavaju ljudskog života. Obuka je takođe sprovedena i za neke nove tipove opreme koju su vodovi dobili.

Zbog toga što su snage ISAF pretrpjele mnoge gubitke kao rezultat zasjeda na konvoje, koje najčešće počinju dejstvom IED-a, značajan dio vremena tokom obuke bio je posvećen učenju i uvježbavanju neposrednih akcionih procedura vezanih za operisanje u konvoju. Još jedan važan zadatak za manju jedinicu pripremio je vojnike za mogućnost napada na bazu. Vodovi su obučeni da dejstvuju kao snage za brzu reakciju (Quick Response Force – QRF). U skučenom prostoru, kakav je baza „Panonija“, ukoliko dođe do napada na samu bazu, naročito ako se to desi noću, situacija jako brzo može da postane haotična. U takvim okolnostima postoji niz ključnih postupaka koje QRF moraju da preduzmu, a ti postupci mogu biti preduzeti efikasno jedino ako su prethodno temeljno uvježbavani. Tokom proteklih mjeseci, vojnici su potpuno ovladali ovim i drugim procedurama za male jedinice. Ovi, i svi drugi zadaci, i individualni i kolektivni, uvježbavani su u skladu sa standardima koji su u upotrebi u NATO zemljama.

U novembru 2009. veliki broj zadataka spomenutih ranije u tekstu bili su uključeni u vježbu koju su izvela oba voda, u bazi u Golubovcima, koju su posmatrali civilni i vojni diplomati iz NATO zemalja i koja je bila i medijski pokrivena.

Osim čisto vojne obuke, vojnici su stekli i znanja o avganistanskoj kulturi, jer razumijevanje nacionalnih i lokalnih običaja postalo je kritičan dio obuke svih nacija koje učestvuju u misiji u Avganistanu i od ključnog je značaja za efikasnu saradnju između snaga ISAF i njihovih avganistanskih saveznika i, uopšte, avganistanskog stanovništva. Vodovi su takođe na nekoliko časova obuke upoznati i sa Ženevskom konvencijom, Zakonom o ratovanju, kao i sa svim onim sa čim mogu da se susretnu ako nekim slučajem budu zarobljeni. Sprovedena je i obuka u liderstvu, ne toliko kao odvojen dio ili tema obuke, već u sklopu ostale obuke. Naglasak je stavljen na uloge i odgovornosti lidera, bilo na nivou tima ili voda, ili kao lidera bezbjednosne smjene. Vrlo je vjerovatno da će izvjestan broj vojnika koji se vrate iz misije ISAF postati instruktori obuke za buduće grupe vojnika koje će biti upućene u ovu misiju.

Sa ovim na umu, takođe je sprovedena i obuka budućih instruktora, kako bi se pojedinci pripremili za svoju potencijalnu ulogu budućih instruktora. Ova obuka je sprovedena i sa odabranim pojedincima iz Centra za obuku u Danilovgradu. Ovi instruktori su zamijenili instruktore MPRI, koji su nedavno otišli, i sada izvode obuku sa drugim vodom, nastavljajući pripreme za njihov odlazak u misiju, kasnije tokom godine.

Tokom ovog perioda, instruktori MPRI pripremili su Priručnik za misiju, za pripadnike jedinica za misiju ISAF, od skoro 40 strana, koji pruža osnovne informacije o zahtjevima koje pred vojnike stavljaju ključni zadaci koje će obavljati tokom svoje misije obezbjeđenja baze.

Kao kulminacija programa obuke MPRI, svaki vojnik je za svoj uspješan završetak programa obuke dobio sertifikat.

Istorija nam govori da su se crnogorski vojnici, pod komandom Mašana Božovića, vratili kući poslije skoro dvije godine službovanja na Kritu, izvršivši svoju misiju časno i uspješno. Nemam nikakvih sumnji da će crnogorski sinovi, koji trenutno služe u Avganistanu i koji će to činiti u budućnosti, uraditi isto to.