Uprkos svim neizvjesnostima i retrogradnim tendencijama i usporavanju zajedničkog napretka, države Zapadnog Balkana, Evropska unija, SAD i NATO imaju realnu šansu da uspostave jasnu, zajedničku viziju regiona koja će biti zasnovana na neophodnim reformama, izjavila je Milica Pejanović Đurišić na okruglom stolu na kojem je prezentovala Bezbjednosni izvještaj za Zapadni Balkan Atlantskog saveza Crne Gore.

Okruglom stolu na kojem su razmatrane globalne prilike koje utiču na Zapadni Balkan, prisustvovali su predstavnici diplomatskog kora u Crnoj Gori.

Podsjećajući na niz kriza koje su zadesile svijet i Zapadni Balkan i na njihove konsekvence sa kojima se suočavaju ove zemlje, Pejanović Đurišić je naglasila da je Zapadni Balkan opet na raskrsnici razlicitih geo-političkih trendova.

Liberalna demokratija je u krizi, a zapadne vrijednosti dovedene u pitanje, region je ranjiv, bezbjednost nije postignuta, naglasila je ona. Zato se u izvještaju posebno naglašava da je neophopdno da NATO razvije novu viziju a da EU, koja je do sada pokazala nedostatak namjere da se aktivno uključi u rješavanje problema, promijeni pristup, istakla je ona.

Prema njenim riječima, od ključne važnosti je uspostavljanje efektivnog dijaloga između SAD i EU, koje  bi rezultrao njihovim dogovorom o zajedničkoj strategiji na Zapadnom Balkanu.

Podsjećajući kako je Zapadni Balkan, svojevremeno, bio uspješna priča SAD-a, ona je napomenula da je ohrabrujuće što nova administracija u Vašingtonu jasno pokazuje namjeru da nastavi tamo gdje je jednom stala, posebno da će se angažovati na rješavanju spornih pitanja u regionu.

Sve slabosti Zapada iskoristila je Rusija, podsjetila je Pejanović Đurišić, rekavši da ta zemlja, kao stalna članica Savjeta bezbjednosti UN može da blokira sve procese na Zapadnom Balkanu. Takođe, Rusija se zbog jakih ranijih političkih i istorijskih veza nameće kao snažan partner, a sada se etablira kao energetski, trgovinski i partner i investitor. Ono što se posebno naglašava u izvještaju je činjenica da „meka moć“ Rusije dobija na intezitetu.

To se posebno odnosi na Crnu u Goru poslednjih godina, kako tokom faza priprema za punopravno članstvo u NATO, tako i nakog toga, istakla je Pejanović, napominjući kako taj uticaj ostvaruje preko Srpske pravoslavne crkve, insistiranjem na panslavenskom identitetu, šrenjem mreže povezanih i naklonjenih medija, kao i kampanjama dezinformacija. Prema njenim riječima, ruska „meka moć“ postaje dominantna a region joj je podložan zbog slabih institucija, loše informisanosti, niske medijske i funkcionalne pismenosti stanovništva.

Izvještaj ukazuje da za razlIku od Rusije, Kina ima drugačiji pristup, insistirajući na ekonomiji, pojavljujući se kao značajan partner u izgradnji inftrastrukture. Pametno se nude privlačni aranžmani koji, na kraju, rezultiraju velikim dugovima. Međutim, Pejanović Đurišić ističe da je ta vrsta uticaja već prepoznata što je ohrabrujuće.

Osvrćući se na uticaj Turske, podsjetila je da se ta zemlja percipira kao saveznik, sa kojim zemlje regiona imaju uspješnu ekonomsku saradnju, ali činjenica da, posljednih godina, dolazi do promjene u njihovoj spoljašnjoj politici zahtijeva, po njenom mišljenju, oprez.

Evropska unija, kao najzanačajniji partner regiona zbog njegove evropske perspektive ne smije da oklijeva i odugovlači proces integracija ovih zemalja jer bi to moglo da ima ozbiljne posledice za sprovođenje njenih strateških opredjeljenja u oblasti spoljne i bezbjednosne politike i geopolitičkih ciljeva, upozorila je ona.

Ilustrujući prilike u zemljama Zapadnog Balkana, Pejanovićeva je navela da u svim njima građansko društvo nije dovoljno razvijeno i profilisano, nije lišeno političkog uticaja a da su mediji, u nekim od njih, pod snažnim uticajem ekonomskih i političkih grupacija.

Manipulisanje  podjelama  i strahovima različitih nacionalnih grupa predstavlja faktor poliitičkog organizovanja, dok religija predstavlja najznačajniji element u definisanju nacionalnog identiteta. Takođe, nijedna od ovih zemalja nema dovoljno dobro izgrađene kapacitete za upravljanje u kriznim situacijama.

Kao jednu od posebnih slabosti regiona ona je istakla visok stepen osjetljivosti na dezinformacije i lažne vijesti koje u regionu dobijaju na intezitu. Pejanović je istakla da izvještaj pokazuje da je  Srbija glavni poligon za artikulisanje ruskih interesa putem medija, zvaničnika i aktivista.

U tom kontekstu, kao posebno je iluistrativan primjer, ona je navela „otvoreno miješanja Srbije u unutrašnje odnose u Crnoj Gori, koja po modelu ruske meke moći, koristi propagandu, plasiranje dezinformacija u cilju podrške njihovim favoritima na političkoj i NVO sceni“

Podsjećajući na ključne probleme u regionu koji imaju bezbjedonosne implikacije, Pejanovićeva je navela neriješene srpsko-albanske odnose i vezi sa statusom Kosova i disfunkcionalnost dejtonske Bosne i Hercegovine ćija se održivost sve više problematizuje. Kao posledica ukupnih procesa u regionu profilisali su se i bezbjednosni izazovi  poput organizovanog kriminala, terorizma i nasilnog ekstremizma.

Jedini odgovor na ovo je poboljšanje ukupne kolektivne efikasnosti bezbjednosnih aktivnosti, uz jasno izraženu političku volju, zaključuje ona.

U izvještaju Atlanskog saveza Crne Gore, pojedinačno je analizirano stanje u svim zemljama Zapadnog Balkana, kao i uticaji kojima su izložene.

Kada je Crna Gora u pitanju, u izvještaju se konstatuje da je bilo očekivano da će promjena dugotrajne vlasti dominantno jedne partije donijeti brojne probleme i izazove u političkom, ekonomskom i u društvenom smislu.

„Ipak, okolnosti i platforma na kojoj se promjena desila učinili su da Crna Gora od sidra stabilnosti, lidera EU integracija, članica NATO, postane primjer najusješnijeg prodora rusko-srpske politike na Zapadnom Balkanu“, navodi se u izvještaju.

Pokazuje se da je borba protiv predsjednika države Mila Đukanovića bila motivisana njegovom „izdajom Velike Srbije“ a ne njegovim autokratskim načinom vladanja, a proklamovana borba protiv kriminala, uz revanšizam u državnoj administraciji, pokazuje intenciju da se pod borbom protiv kriminala delegitimiše nezavisnost i evroatlanski put Crne Gore, predstavljajući državu kao kirminalnu tvorevinu.

Konstatuje se da su nezavisno i nepristrasno novinarstvo, kao i NVO u velikoj krizi. Kritičari bivše vlasti postaju partijska glasila a neki ključni akcionari u sada vladajućoj „zelenoj partiji“ URA.

Jedno partijsko zapošljavanje zamijenjeno je drugim, uz progon političkih neistomišljenika, država se zadužuje po najvećim kamatnim stopama. Kineski kredit za izgradnju dionice auto-puta je doveo do drastičnog povećanja javnog duga i njegovo finansiranje predstavlja ogroman izazov za javne finansije.

Podjećajući  da je ranija vlast ušla u zakašnjelo rješavanje pitanja Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori, u izvještaju se ističe  da je „to otvorilo prostor da se na platfomi socijalne nepravde zbog sistemske korupcije, Srbija i SPC ostvare svoje političke interese. Formirana je prva vlada od uvođenja višestranačja bez učešća Demokratske partije socijalista- za stolom SPC u manastiru Ostrog“.

„Dikrektnim finansijskim, medijskim, obavještajnim i logističkim miješanjem u politički i izborni život, propovjednici i učesnici rata, formiranjem Vlade u Podgorici dobili su trenutno potvrdu da je srpski svet mogući u mirnodopskim uslovima“- kaže se u ovom izvještaju.

Nakon prezentacije predstavnici diplomatskog kora su se uključili u diskusiju. Tokom njihovih izlaganja posebno je istaknut doprinos Atlantskog Saveza Crne Gore razvoju bezbjednosti i demokratije i u Crnoj Gori i u regionu.

Ambasadorka Sjedinjenih Američkih Država Džudi Rajzing Rejinke pohvalila je inicijativu Atlantskog saveza za izradu izvještaja o bezbjednosti Zapadnog Balkana, dodavši da izvještaj adresira ključne stvari o kojima se često govori, kao i bezbjednosne izazove i prilike na Zapadnom Balkanu. Ona je istakla da je region Zapadnog Balkana od velike važnosti za Sjedinjene Države, kao da će Amerika nastaviti da sarađuje sa Evropskom unijom u cilju potpune integracije zemalja Zapadanog Balkana u evroatlantsku zajednicu. Govoreći o Crnoj Gori i izazovima sa kojim se suočava, ambasadorka SAD je ukazala na neophodnost zajedničkog odgovora na pojavu snažnih podjela na nacionalnoj osnovi.

Ambassador Kosova Yiber Hyisa je  istakao važnost ovog izvještaja posebno zbog trenutka u kojem se trenutno Zapadni Balkan nalazi.  On se osvrnuo i na projekat „Srpski svet“ kazavši da ideje prekrajanja granica mogu imati negativne implikacije po region.

Ambasador Slovačke Boris Gandel ukazao je na opasnost koju nosi nacionalizam podsjetivši na dešavanja iz prošlosti. Nažalost, istorija se ponavlja i ponovo svjedočimo porastu nacionalizma u regionu, dodao je on.

Određeni broj ljudi je vjerovao da kada Crna Gora uđe u NATO, da će to ograničiti uticaj drugih zemalja na Crnu Goru, međutim pokazalo se da to nije slučaj, kazala je Milica Pejanović Đurišić odgovarajući na pitanje ambasadora Bosne i Hercegovine do koje mjere ide strani uticaj i da li će strani uticaj i intezitet tog uticaja biti manji ili veći u budućnosti. Ona je ponovila ono što se navodi i u izvještaju, a to je da strani uticaj u zemljama Zapadnog Balkana je u suštini usmjeren prema Briselu i transatlantskoj zajednici.